ویژگیهاى زندگى امام باقر (ع )

امام محمّد باقر (علیه السلام ) در بین برادرانش ، خلیفه و جانشین پدرش امام سجّاد (علیه

السـلام ) بـود و بـعـد از او بـه مـقـام امـامـت رسـیـد. امـام بـاقـر (عـلیـه السـلام ) در فـضـایـل

انـسـانـى و عـلم و پـارسایى ، بر همه برادرانش برترى داشت و نامش در میان شـیعه و سنّى ، از

همه آنان بلندتر بود و در مقامهاى معنوى از همه بزرگتر و ارجمندتر بود.

در مـیـان فـرزنـدان امـام حسن و امام حسین (علیهماالسلام ) از هیچ کس  مانند امام باقر (علیه

السلام ) علم دین ، آثار، روایات ، علوم قرآن و انواع فنون و آداب ، آشکار نشد.

باقى ماندگان از اصحاب رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) و بزرگان تابعین و رؤ سـاى

فـقـهـا و دانـشـمـنـدان مـسـلمـیـن ، ارکـان دیـن و احـکـام اسـلام را از آن حـضـرت نقل کرده اند و

او در فضل و دانش ، نشانه عظیم علما و دانشمندان بود به طورى که در این راستا، ضرب المثل

همه شده بود، نویسندگان و شاعران در وصف او، نثرها نوشته اند و شعرها سروده اند.

((قرظى )) (یکى از شاعران ) مى گوید:

یا باقِرَ الْعِلْمِ لاَِهْلِ التُّقى

وَخَیْرُ مَنْ لَبّى عَلَى الاَْجْبُلِ

((اى شکافنده و آشکار کننده علم براى پرهیزکاران ! و اى برترین انسانى که برفراز کوهها(ى

حجاز) لَبّیک گفتى !)).

و مالک بن اعین جهنى (شاعر دیگر) در تمجید آن حضرت مى گوید:

اِذا طَلَبَ النّاسُ عِلْمَ الْقُرآنِ

کانَتْ قُرَیشُ عَلَیهِ عَیالاً

وَاِنْ قِیلَ اَیْنَ بْنُ بِنْتِ النَّبِىِّ

نِلْتَ بِذاکَ فرُوعاً طِوالاً

نُجُومَ تُهَلِّلْ لِلْمُدْ لِجِینَ

جِبال تُورِثُ عِلْماً حِبالاً

یـعـنـى :((هـرگاه مردم به کسب دانش قرآن بپردازند، قریشیان جیره خوار (سفره علم ) امام باقر

(علیه السلام ) هستند و اگر گفته شود پسر دختر پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) در

کجاست ؟ با این جستجو به شاخه هاى بلند (علم و دین که وجود امام باقر (علیه السـلام )

سـرشـار از آن اسـت ) دست یافته اى ، شاخه هایى به بلنداى ستارگانى که نـوربـخـش 

رونـدگـان شب هستند و به بلنداى کوههایى که دانش بسیار از آنها سرازیر گردد)).

ابلاغ سلام پیامبر (ص ) به امام باقر (ع )

امام باقر (علیه السلام ) به سال 57 هجرى (سوم صفر یا آغاز ماه رجب ) در مدینه متولّد شد و به

سال 114 هجرى (هفتم ذیحجّه ) در سنّ 57 سالگى در مدینه از دنیا رفت .

نـسـبـت او، هـم از نـاحـیـه پـدر و هـم از نـاحـیـه مـادر بـه هـاشـم (جـدّ دوّم رسـول خـدا( صـلّى اللّه

عـلیـه و آله و سـلّم ) مى رسد و هم از دوطرف به امیرمؤ منان على (عـلیـه السلام ) مى رسد

(زیرا مادرش ((اُمّ عبداللّه )) دختر امام حسن مجتبى (علیه السلام ) بود) پس او هم هاشمى

است و هم علوى . قبر شریفش در بقیع (واقع در مدینه ) مى باشد.

امـام صـادق (عـلیـه السـلام ) مـى گـویـد: پـدرم فـرمـود: نزد جابر بن عبداللّه انصارى (صحابى بزرگ

) رفتم سلام کردم و او جواب سلام مرا داد و سپس گفت :((تو کیستى ؟)) (این در وقتى بود که

جابر نابینا شده بود) گفتم :((محمّد بن علىّ بن حسین هستم )).

گفت : پسر جان ! نزدیک بیا، نزدیک او رفتم ، دستم را بوسید و سپس  خم شد که پایم را بـبـوسـد

مـن کـنـار رفـتـم و نـگـذاشـتـم . سـپـس  گـفـت :((رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) به تو

سلام رساند)).

گفتم :((سلام و رحمت و برکات خدا بر رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) باد، او چگونه به

من سلام رساند؟!)).

جـابـر گـفت :((روزى به حضور رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) رفتم ، به من فرمود: اى

جابر! شاید تو زنده بمانى تا با مردى از فرزندان من ملاقات کنى که محمّد بن على نام دارد)).

((یـَهـِبُ اللّهُ لَهُ النُّورَ وَالْحـِکـْمَةَ فَاقْرَاءْهُ مِنِّى السَّلامُ؛ خداوند نور و حکمت به او ببخشد، سلام مرا به

او ابلاغ کن )).

دلایل امامت امام باقر (ع )

1 ـ در وصـیـّت امـیـرمـؤ مـنـان عـلى (عـلیـه السلام ) به فرزندانش ، نام امام باقر (علیه السلام )

آمده و به او سفارش شده است .

2 ـ مـطـابـق روایـات (کـه یـک نـمـونـه آن در جـریـان جـابـر، ذکـر شـد) رسول خدا( صلّى اللّه علیه و

آله و سلّم ) نام او راذکر کرده و به عنوان ((باقرالعلوم )) (شکافنده علوم ) یاد نموده است .

3 ـ در ((حـدیـث لَوْح )) مـطـابـق نـقـل عـلمـاى شـیـعـه ، آمـده اسـت کـه جـبـرئیـل آن را از

بـهـشـت بـه حـضـور رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـلیه و آله و سلّم ) آورد و رسـول خـدا (صـلّى اللّه

علیه و آله و سلّم ) آن را به فاطمه ـ سلامُ اللّه عَلَیْها ـ داد و در آن ((لَوْح )) نام همه دوازده امام

(علیهم السلام ) نوشته شده است و در آن نام ((محمّد بن على )) (امام باقر) به عنوان امام بعد از

پدرش ، خاطرنشان شده است .

4 ـ نـیـز از عـلمـاى شیعه نقل شده است که خداوند ((نامه مهر شده ))اى که داراى دوازده مهر

بـود، براى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم ) فرستاد و به پیامبر (صلّى اللّه عـلیـه و آله و

سلّم ) فرمان داد که آن را به امیرمؤ منان على (علیه السلام ) بسپارد و به او دسـتـور دهـد کـه

اولیـن مـهـر آن را بـشـکـنـد و طـبـق دسـتـورهـاى آن عـمـل کـنـد و هنگام مرگش آن را به فرزندنش

حسن (علیه السلام ) بسپارد و به او دستور دهـد مـهـر دوّم را بـشـکـند و به دستورات آن عمل کند

و هنگام مرگش آن را به برادرش حسین (عـلیـه السـلام ) بـدهـد و بـه او دسـتـور دهـد کـه مـهـر

سوّم را بشکند و به دستورات آن عـمل نماید و هنگام مرگش آن را به پسرش علىّ بن حسین

(علیهماالسلام ) بسپارد و به او دسـتـور دهـد کـه مـهـر چـهـارم را بـشـکـنـد و بـه دسـتـورات آن

عـمـل نـمـایـد و هـنگام مرگش آن را به پسرش ((محمّد بن على )) امام باقر (علیه السلام )

بـسـپارد و به ترتیب مذکور به او دستور دهد که هنگام مرگش آن را به پسرش  بسپارد تا به آخرین

امام برسد.

5 ـ روایـات بـسـیـارى از امـیـرمـؤ مـنـان و امـام حسن و امام حسین و امام سجّاد (علیهم السلام )

نقل شده است که به امامت امام باقر (علیه السلام ) بعد از پدرش صراحت دارد.

6 ـ و روایـات بـسـیـارى را سـایـر راویـان در فـضـایـل آن حـضـرت نـقـل کرده اند که ذکر آنها به طول

مى انجامد و در این کتاب که بنایش بر اختصار است ، به همین مقدار مذکور که بیانگر معانى همان

روایات است ، کفایت مى شود.

* * *

مـدّت امـامت امام باقر (علیه السلام ) و عهده دارى و خلافت آن حضرت بر شؤ ون مردم بعد از

پدرش نوزده سال ادامه یافت .

گفتارى از بزرگان در شاءن امام باقر (ع )

1 ـ ((عـبـداللّه بـن عطاء مکّى )) مى گوید:((دانشمندان و بزرگان علم را ندیده ام که پیش هـیـچ

کـس کـوچـکـتـر از آن جـلوه کنند که در نزد امام باقر (علیه السلام ) آنگونه جلوه مى کنند)).

و مـن خـودم ((حـکـم بـن عیینه )) را دیدم که با آن مقام ارجمندى که در نزد مردم داشت ، همانند

کودکى که در مقابل معلمش بنشیند، در حضور امام باقر (علیه السلام ) مى نشست .

2 ـ ((جـابـر بـن یـزید جُعْفى )) (که از اصحاب بزرگ امام باقر (علیه السلام ) بود) وقتى که مطلبى

را از آن حضرت نقل مى کرد، تعبیرش چنین بود:

((حـَدَّثـَنـِى وَصـِىُّ الاَْوْصـِیـاءِ وَوارِثُ عـُلُومِ الاَْنـْبـِیـاءِ مـُحـَمَّدَ بـْنِ عـَلِىِّ بـْنِ الْحـُسـَیـْنِ

عَلَیهِمُالسّلامُ)).

((وصىّ اوصیا و وارث دانشهاى پیامبران ، محمّد بن على بن حسین (علیهم السلام ) براى من

حدیث کرد)).

فرزندان امام باقر (ع )

امام باقر (علیه السلام ) داراى هفت فرزند بود که عبارتند از:

1 ـ ابوعبداللّه جعفر بن محمّد (امام صادق (علیه السلام ) ).

2 ـ عبداللّه (مادر این دو ((اُمّ فروه )) دختر قاسم بن محمّد بن ابى بکر است ).

3 ـ ابراهیم .

4 ـ عبیداللّه (این دو در زمان کودکى از دنیا رفتند، مادرشان ((اُمّ حکیم )) دختر اسید بن مغیره ،

ثَقَفى است ).

5 و 6 ـ على و زینب که مادرشان ، امّ ولد بود.

7 ـ اُم سَلَمه . که مادرش ، امّ ولد بود.

و در بـاره هـیچیک از فرزندان امام باقر (علیه السلام ) کسى اعتقاد به امامت نداشته ، جز در مورد

جعفر بن محمد (امام صادق (علیه السلام ) ).

ضـمـنـا بـایـد تـوجـّه داشـت کـه عـبـداللّه بـرادر امـام صـادق (عـلیـه السـلام ) بـه فضایل و نیکى

شهرت داشت .