روزی در هراس بودیم که مبادا لباس‌های بومی لرستان فراموش شود و دیگر بر تن هیچ زن لری «سرداری» و بر تن هیچ مرد لری «شال و ستره» نبینیم، گویا امروز همان روزی است که از آن در هراس بودیم و لباس‌های محلی این مرز و بوم را به دستان تاریخ سپردیم.

همه افسانه‌ها و پیشینه مردمان دیار لرستان با آداب و رسوم و پوششی پیوند خورده است که اگر در ایران اسلامی بی نظیر نباشد، می‌شود گفت کم‌نظیر و تکرارنشدنی است.

پوشاک مردم لرستان در نهایت زیبایی و سادگی نمادی از پوشش اصیل اسلامی است که امروز جز در برخی مناطق روستایی و عشایری شاید دیگر نتوان نشانی از آن یافت.

پوشاک زنان لر بنا به موقعیت اجتماعی، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگی‌های مشخصی برخوردار است به طوری که پوشاک زنان جوان لر با پارچه‌های الوان در رنگ‌ها و طرح‌های شاد با سربندهای زیبا و رنگی است و زنان مسن‌تر پارچه‌هایی به رنگ تیره با طرح‌های ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می‌دهند.

روسری‌های زنان لر که در زبان محلی به آن «گل ونی» می‌گویند علاوه بر پوشیده بودن، زیبایی خاصی به زنان لر می‌دهد. «تره» و «گل ونی» سرپوش ابریشمی مخصوصی است که زنان لر به سر می‌بندند و به لری آن را «ساوه» می‌گویند.

«تره» را در حالت عادی و در روزهای معمولی می‌بندند ولی زنان لرستانی برای شرکت در مراسم جشن و سور، نوعی از آن را به نام «گل ونی» که رنگین است روی تره می‌بندند.

در طرح این روسری‌ها که به طور معمول از جنس ابریشم هستند نقش‌ها و رنگ‌های مختلف به کار رفته که با گره خاصی به دور سر پیچیده شده و گوشه‌های آن هم به صورت آویزان بر پشت سر قرار می‌گیرد. پیراهن زنان لر دارای برشی ساده، بلند و گشاد با طرح‌های گلدار و رنگ‌های متنوع است.

لباس زنان لر دارای قسمت‌های مختلفی چون «کلنجه»، «سرداری» یا «کمرچین» و «جلیقه» است.

«کلنجه» کت مخملی است که بر روی پیراهن زنان لر پوشیده می‌شود و یقه و لبه‌های دم آستین و دور شکاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است. «سرداری» که پوششی است بلند تا به پشت پا، جلوی آن بدون دکمه است با آستینی تا آرنج که اغلب از مخمل با رنگ‌های مشکی، سبز و قرمز تهیه می‌شود. دوره‌های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراقدوزی و نواردوزی شده است.

«کت» که نیم‌تنه را می‌پوشاند، نواردوزی ندارد و با دکمه در جلو بسته می‌شود.

«جلیقه» که همیشه باز است و دکمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراقدوزی و سکه‌دوزی شده است.

شلوار یا به زبان محلی لرستان «شاوال» عبارت است از زیر جامه‌ای لیفه‌دار یا کمری‌دار به مدل شلوارهای کردی از پارچه‌های الوان رنگی که زیر پیراهن می‌پوشند.

شلوار زنان لر از لحاظ ترکیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است به طوری که از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار است.

مردان لرستانی نیز دارای پوشش ساده‌ای هستند که جنبه‌های تزئین آن کمتر است و در عرف معمول این دیار به «شال» و «ستره» معروف است. شلوار مردان لر به طرح و هیبت شلوارهای کردی است و پیراهن آنان با برش ساده و اغلب به رنگ سفید و گاه رنگی است.

پیراهن مردان لر که در گویش محلی به آن «جومه» یا «کراس» می‌گویند دارای آستین‌های بلند و یقه گرد بوده و از جنس کرباس و به رنگ سفید تهیه می‌شد.

«شال» پارچه بلند و سفیدی است به عرض ۹۰ ــ۶۰ سانتی‌متر و به طول ۹ ــ‌ ۶ متر از جنس چلوار که آن را چند دور به کمر می‌پیچانند و علاوه بر آن در مواقع ضروری از آن به عنوان کفن، پیچاندن محل زخم یا طناب استفاده می‌کردند.

«ستره» قبای مخصوصی است که اندازه آن تا زیر زانو بوده و بیشتر در مواقع رسمی از آن استفاده می‌شود و از قدیمی‌ترین انواع پوشاک در ایران است که در طرح‌های گلدار و شاد برای مراسم شادی و جشن و در طرح‌های ساده با رنگ‌های کم‌مایه در انجام مراسم تشریفاتی و عزا به کار می‌آید. «کلاه نمدی» و «گیوه» نیز از خصوصیات ویژه لباس مردان لر است. کلاه نمدی کلاه مدور بدون لبه‌ای است که از نمد ساخته شده است و گیوه نوعی کفش دست‌ساز محلی است که کف آن چرم و یا پلاستیک ضخیم و محکمی است که رویه آن به صورت نخ تابیده بافته می‌شود.

«کپنک» یا «فرجی» و همچنین «چوغا» از دیگر لباس‌های اصیل لر زبانان است. «کپنک» یک نوع قبای نمدی پشمی محکم است که معمولا مورد استفاده چوپانان می‌باشد و در مواقع جنگ از آن به عنوان لباس رزم استفاده می‌شود زیرا ترکیب بسیار فشرده‌ای در ساخت آن به کار رفته است. «چوغا» نیز نوعی بالاپوش مردانه است که بیشتر در منطقه بختیاری لرستان و چهار محال و بختیاری مورد استفاده قرار گرفته و جنس آن از پشم گوسفند بوده و توسط زنان بختیاری بافته می‌شود.

و اما آنچه امروز در رابطه با سنت‌های بومی و اصیل ضروری به نظر می‌رسد احیای لباس‌های محلی و به روز کردن این لباس‌های برای استفاده زنان و مردان در جوامع مختلف است.

الگوگیری از طرح‌های سنتی به منظور ایجاد پوشش ایرانی اسلامی شاید یکی از راهکارهای مشکلات موجود در بخش پوشاک کشور محسوب می‌شود که باید سرمایه‌گذاری روی این بخش با قوت بیشتری ادامه یابد.

لباس محلی لرستان نیز در کنار دیگر اقوام ایرانی با زیبایی‌های منحصر به فرد خود همواره مجالی برای تجلی ذوق و استعداد طراحان لباس‌های روز بوده است.

یکی از طراحان لباس‌های محلی در لرستان با تاکید بر این که لباس‌های محلی و سنتی در هر منطقه نمادی از فرهنگ و آداب و رسوم اقوام ایرانی محسوب می‌شود، اظهار کرد: نوع دوخت لباس‌های سنتی در لرستان و رنگ‌های به کار رفته در این پوشش‌ها منحصر به فرد و بی‌نظیر است.

فرشته جافریان با اشاره به هجمه‌های فرهنگی بیگانگان در زمینه انحراف جوانان و تقلید از فرهنگ بیگانگان، افزود: با فرهنگ‌سازی مناسب و آشنایی بیشتر نسل جوان با پیشینه تاریخی و آداب و رسوم هر منطقه می‌توان فرهنگ استفاده از پوشش‌های محلی را در بین جوانان ترویج کرد. وی با تاکید بر ضرورت به روز کردن طرح لباس‌های محلی به منظور استفاده جوانان از این پوشش، یادآور شد: با توجه به نوع طرح و رنگ لباس‌های سنتی و محلی هر منطقه در صورت طراحی لباس‌های جدید منطبق با این لباس‌ها می‌توان موجبات جذب جوانان به پوشیدن این‌گونه پوشاک را فراهم کرد.

این طراح لباس که بیش از ۶ سال است در زمینه طراحی لباس‌های جدید از پوشاک محلی لرستان فعالیت دارد، تاکید می‌کند که امروزه جوانان از طرح‌های نو با ویژگی‌های اصیل ایرانی اسلامی به خوبی استقبال می‌کنند. جافریان با اشاره به جشنواره بین‌المللی زنان سرزمین من، خاطرنشان کرد: لرستان در طول ۲ سال اخیر که در جشنواره حضور یافته است همواره موفق به کسب عناوین برتر این جشنواره شده است. وی به استقبال بی‌نظیر جوانان دیگر استان‌های کشور از پوشش محلی لرستان اشاره کرد و خواستار فرهنگ‌سازی برای نهادینه شدن استفاده از این پوشش در خود لرستان شد. جافریان همچنین به نمایشگاه‌های میراث فرهنگی برای معرفی پوشاک بومی مردم لرستان اشاره و بیان کرد: لباس‌های محلی استان لرستان و دیگر اقوام کشور حتی در کشورهای خارجی نیز مورد استقبال قرار گرفته است. وی همچنین خواستار حمایت مسوولان برای به تولید انبوه رساندن طرح‌ها و پوشش‌های اصیل ایرانی اسلامی در سطح جامعه شد.