خانواده، نخستین نهاد اجتماعی و محیط آموزش و تعلیم و تربیت کودکانی است که پا به عرصه آن می گذارند، کودکانی که محبت و عاطفه در خانواده،می تواند روح آشفته آنان را درمان کند و آنان را به زندگی سعادتمند و موفق امیدوار سازد. لذا برای تربیت و پرورش درست فرزندان، باید محیطی ایجاد کرد که در آن مهرورزی و عاطفه موج می زند.

در سال های اخیر، با رشد فناوری های ارتباطی نوظهور، انتظار می رفت که فاصله ها و ارتباطات میان افراد نزدیک تر شود اما متاسفانه به دلیل استفاده نامناسب از فضای اینترنت،کانون خانواده هم دستخوش تغییراتی شده و پدیده ای به نام اعتیاد اینترنتی رواج پیدا کرده است، پدیده ای که عوارض و مشخصه یکسانی میان همه افراد دارد و والدین هم از این قاعده مستثنا نیستند؛ اعتیادی که فرزندان، نخستین آماج بارقه های آسیب آن هستند.

**رابطه تنگاتنگ رفتارهای ضداجتماعی کودکان با وقت گذرانی مجازی والدین

اعتیاد والدین به فضای مجازی، به استفاده مستمر آنان از شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام، توئیتر، تلگرام و ... گفته می شود، به طوری که این استفاده مستمر، زندگی روزمره اعضای خانواده را دچار اختلال کرده و بر تربیت فرزندان و رفتارهای اجتماعی آنان در حال و آینده سایه می اندازد.

اعتیاد به فضای مجازی پیامدهای مختلفی را برای فرد و خانواده به همراه دارد که از آن جمله می توان به ایجاد اختلال در روابط بین فردی، تغییر در سبک زندگی، نشان دادن علایم وسواس گونه مانند چِک کردن مداوم شبکه های اجتماعی، تغییر در الگوی زمان خواب و بیداری و همچنین نادیده گرفتن مسوولیت های فرد در مقابل خانواده اشاره کرد.

خانواده نخستین و مهمترین اجتماعی است که کودک در آن حضور دارد؛ تاثیر والدین بر کودک تا حدی است که می تواند بر عوامل ارثی از جمله میزان هوش، خلق و خوی و سایر ویژگی های ژنتیکی کودک تاثیری چشمگیر داشته باشد و این اثر به راحتی مسیر زندگی کودک را تغییر خواهد داد. کودک از والدینِ خود، یاد می گیرد چگونه راه برود، چگونه حرف بزند و چگونه مفید و موثر باشد؛ همه اینها نیازمند صرف زمان توسط والدینی تاثیرگذار و دقیق است. والدینی که بیشتر زمان خود را در فضای مجازی می گذرانند، نه تنها زمانی برای تاثیر بر رشد کودک ندارند، بلکه این سبک زندگی را به کودک خود نیز انتقال می دهند.

به بیان وی، تعامل موثر والدین و فرزندان در رشد مهارت های عاطفی، روانی، اجتماعی و تحصیلی نقشی اساسی ایفا می کند؛ کودکانی که از جانب والدین مورد غفلت قرار می گیرند دچار خود کم بینی می شوند؛ این کودکان ادارکی نادرست از خود خواهند داشت و در نتیجه در روابط اجتماعی دچار مشکل می شوند. مجموعه این عوامل، پرخاشگری را در کودک تقویت می کند و در سنین بالاتر باعث بروز رفتارهایی ضد اجتماعی می شود.

شهبازی درباره راهکار استفاده مناسب از فضاهای مجازی به خصوص در مورد والدین اظهار داشت: زمینه اولیه گرایش افراد به دنیای مجازی، داشتن زمانی آزاد از یک طرف و نداشتن برنامه ای برای این زمان از طرف دیگر است؛ افراد در این شرایط، بی هدف وارد فضای مجازی می شوند و شروع به پرسه زدن در شبکه های اجتماعی مختلف می کنند؛ این کار تبدیل به عادت شده و تکرار می شود. برای ترک این عادت، برنامه ریزی برای جایگزین کردن فعالیت های مختلف و به همان اندازه جذاب می تواند موثر باشد. از طرفی دیگر، لازم است افراد خانواده، زمانی مشخص، محدود و تعریف شده برای استفاده از فضای مجازی داشته باشند.

** تربیت اینترنتی، تربیتی غیر علمی

اعتیاد والدین به اینترنت، بر رفتار آنان و سایر اعضای خانواده تاثیر می گذارد که این مساله را می توان در چند بُعد بیان کرد: نخست این که والدین از تارنماهایی استفاده می کنند که به طور معمول محتوای آن برای فرزندان مناسب نیست اما متاسفانه خیلی اوقات فرزندان به این تارنماها دسترسی پیدا می کنند که این خود نوعی انحراف به وجود می آورد. بُعد دیگر این که فضاهای مجازی، وقت والدین را تلف می کند وآن زمانی را که باید برای فرزندان بگذارند در فضای مجازی با دوستان مجازی می گذرد و بچه ها را از دست می دهند.

به بیان این روانپزشک، نکته بعدی این که والدین به خصوص زوج های جوان بسیاری از اصلاحات آموزشی و نکات تربیتی را از این فضاها یاد می گیرند، در حالی که مطالبی که در این فضا در معرض عموم قرار می گیرد، از بار علمی تهی است و تربیتی نادرست را آموزش می دهد که باعث ایجاد فاصله و شکاف نسلی میان والدین و فرزندان می شود.

«موردی که متاسفانه در بخش درمانی هم شاهد آن هستیم به این معنا که بسیاری از افراد به پزشک مراجعه نمی کنند و در فضای مجازی به دنبال درمان می گردند در نتیجه گرفتار افراد سودجو و تناقض های مختلفی در مورد یک مساله می شوند. در حالی که بارها عنوان شده فضای مجازی، فضای قابل اعتمادی نیست و نباید بر اساس مطالب آن، راجع به تربیت و زندگی تصمیم گرفت.»

**والدین، مدلینگ زندگی فرزندان

پدر و مادری که خود را در فضای مجازی محصور کرده یا به نوعی زمان زیادی را در آن می گذرانند، به مثابه مدلینگی هستند که فرزندان با مشاهده آنان، الگو برداری می کنند و تغییرات رفتاری تازه ای از خود بروز می دهند. ضمن این که وقت گذرانی در فضای مجازی، موجب غفلت والدین از نیازهای کودکان و سرخوردگی آنان می شود.

«به هر حال فرزندان از دو طریق آسیب خواهند دید: از یک سو فرصت صمیمیت، گفت و گو و بسیاری از تعاملات والدین فرزندی را از دست می دهند و از سویی دیگر، دوم این که نیازهای تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کودکان تامین نمی شود که بسیاری از این غفلت ها، عامل رشد خشونت های رفتاری برون ریز، خودکم بینی، عدم جسارت در برابر مشکلات و احساس عدم پذیرش در میان خانواده و همسالان در کودکان است.»

محمدخانی، رفتارهای پرخطر وآسیب زا به خود، خودکشی و خودزنی را دیگر واکنش فرزندان به این نامهربانی ها عنوان کرد و گفت: مطالعات اخیر هم نشان داده که فضای مدارس و روابط بین فردی و تعاملات نوجوانان با هم بسیار خشن شده و خشم خود را براحتی منتقل می کنند که باید گفت ناشی از فاصله عاطفی میان اعضای خانواده و به قول علم روانشناسی، ناشی از طرحواره رها شدگی یا طرحواره ناخواستنی بودن است.

راهکار فرار از این مسایل، بها دادن به هرچیزی در جای و اندازه خود و دوری از تفریط و افراط است. بدیهی است که فضای مجازی اگر به صورت مناسب، مورد استفاده قرار بگیرد جایی برای یادگیری و تعامل اجتماعی می تواند باشد اما هرچقدر هم مفید باشد، نباید شانس فرزندان سالم و سلامت داشتن را نباید از والدین بگیرد.