بررسی نقش والدین در بحران بلوغ نوجوانان . . .

نوجوانی، دوره ای است که در آن فرد نه تنها از نظر فیزیکی، بلکه از نظر روحی و فکری و ذهنی هم دچار تغییرات اساسی می شود. به همین دلیل است که این دوره، مرحله ای مهم در زندگی هر فرد است که همچون یک انقلاب و دگرگونی بزرگ در بسیاری از خانواده ها بروز می کند.

با وجود برخی نظریات منفی درباره نوجوانی، نوجوانان اغلب پرانرژی، فکور و آرمان گرا هستند و علاقه زیادی به حق و عدالت دارند. پس گرچه این دوران می تواند یک دوره مشاجره و اختلاف نظر بین خانواده و فرزند باشد، اما سال های نوجوانی زمانی برای کمک به کودک برای رشد و مستقل شدن و تبدیل شدن او به یک جوان سالم و موفق هم هست.

حال این سوال پیش می آید که والدین دقیقا از چه زمان و چگونه باید دست به کار حل بحران نوجوانی شوند؟ پیامی که باید به کودک خود منتقل کنید این است که همه با هم متفاوتند. افرادی هستند که به سرعت مراحل رشد را پشت سر می گذارند. برخی هم آهسته و پیوسته این مرحله را سپری می کنند و در واقع محدوده وسیعی در این زمینه وجود دارد.

اما نکته مهم این است که باید بین بلوغ و جوانی یک تفاوت واضح قائل شد. بیشتر ما فکر می کنیم که بلوغ تنها شامل تغییرات جسمی است. البته این علائم مسلما واضح ترین نشانه های بالغ شدن فرد است، اما کودکانی که در سنین ۸ تا ۱۴ سال یا بیشتر دچار چنین تغییراتی می شوند، دچار تغییرات اساسی دیگری هم می شوند که قابل دیدن نیست.

این تغییرات، ناشی از جوان شدن و بزرگ شدن است. بسیاری از افراد در این سنین دچار تغییرات شگرف در رفتار با اطرافیان، بخصوص والدینشان می شوند. آنها سعی می کنند خود را از مادر و پدرشان جدا کنند تا مستقل تر جلوه کنند. در این زمان، نظرات اطرافیان بخصوص دوستانشان درباره آنها، خیلی برایشان اهمیت دارد.

آنها سعی می کنند متفاوت به نظر برسند و با بقیه هم سن و سالانشان فرق داشته باشند که البته این موضوع باعث اختلافشان با والدین می شود.

سرکشی ؛ رفتاری متداول

یکی از رفتارهای متداول نوجوانان در این سن و سال، سرکشی است؛ بخصوص در مقابل والدین. اگرچه این یک رفتار متداول بین نوجوانان است، اما تنها نشانه دوران بلوغ نیست و در مورد همه صدق نمی کند.

هدف اول در سال های نوجوانی، کسب استقلال است. برای ایجاد این وضعیت، نوجوانان سعی می کنند از والدینشان فاصله بگیرند؛ بخصوص نوجوانانی که والدینشان به آنها نزدیک ترند. نوجوانان معمولا کارهای متفاوتی انجام می دهند که به نظر والدینشان عجیب و غریب است. هرچه نوجوان بالغ تر می شود، تفکرات او منطقی تر می شود. آنها اخلاقیات خاص خود را دنبال می کنند و والدین متوجه می شوند که کودکانشان که تا دیروز به دنبال پیروی از آنها برای جلب رضایتشان بودند، اکنون سعی در دفاع از عقاید و باورهای خود دارند و در مقابل آنها طغیان می کنند.

شاید در این شرایط لازم باشد که والدین درباره میزان استقلالی که به فرزندشان می دهند، کمی بیندیشند و از خود بپرسند که آیا والدین کنترل کننده و مستبدی هستند؟ آیا به سخنان فرزندشان گوش می دهند؟ آیا اجازه می دهند که نظرات فرزندشان با نظرات آنها متفاوت باشد؟

در اینجا به نکاتی اشاره می کنیم که باید در دوران نوجوانی فرزندتان به آنها توجه کنید تا فرزندتان این مرحله را راحت تر سپری کند:

در این زمینه مطالعه کنید و اطلاعات خود را بالا ببرید کتاب هایی در مورد نوجوانان بخوانید. به سال های نوجوانی خود فکر کنید و سعی کنید به یاد بیاورید که چگونه با مشکلات آن دوران خاص دست و پنجه نرم می کردید. تغییرات روحی و روانی فرزند خود را درک و خود را برای آن آماده کنید. والدینی که از قبل درباره این گونه تغییرات اطلاعات کسب کرده اند، بهتر می توانند با آنها کنار بیایند. هر چه بیشتر بدانید، بهتر می توانید آماده شوید.

با فرزند خود به موقع صحبت کنید. در مورد تغییراتی که در دوران بلوغ در بدن آنها صورت می گیرد، با آنها صحبت کنید و به سوالات آنها تا حد ممکن پاسخ بدهید.

شما فرزند خود را بهتر می شناسید و می توانید کاملا متوجه شوید که چه زمانی برای این گونه بحث ها مناسب است. اگر این بحث ها را به تاخیر بیندازید، فرزندتان هنگام این تغییرات، دچار ترس، اضطراب یا حتی تصورات غلط می شود.

می توانید کتاب های مناسب را در این زمینه به او بدهید تا مطالعه کند. حتی می توانید از دوران بلوغ خود برای فرزندتان تعریف کنید. این کار باعث می شود فرزندتان حس بهتری داشته باشد و دچار ترس و احساس تنهایی نشود.

ضرورت درک احساسات

خود را به جای فرزندتان بگذارید. سعی کنید احساسات او را درک و به او کمک کنید تا بداند احساساتش در این دوران کاملا طبیعی است.

زود از کوره در نروید. بدانید که نوجوان شما با انجام کارهای نامتعارف، سعی در جلب توجه شما دارد؛ مثلا یک روز می خواهد لباس های عجیب بپوشد یا مثلا از لاک سیاه استفاده کند. قبل از این که با او مخالفت کنید، به این نکته فکر کنید که این رفتارها گذراست؛ پس سعی کنید مخالفت های اصلی خود را در مورد چیزهایی که زندگی او را تباه می کند مثل استفاده از سیگار و موادمخدر نگه دارید و در مورد مسائل جزیی چندان سخت گیری نکنید.

بسیاری از تغییرات رفتاری در سنین بلوغ متداول است اما اگر خیلی طولانی شد باید گوش به زنگ بود و آن را نشانه ای از یک مشکل دانستانتظارات درست و به جا از فرزندتان داشته باشید. معمولا نوجوانان از توقعات والدین شان گله دارند. اما عموما از توقعات به جای آنها آگاه هستند و سعی می کنند آنها را برآورده کنند. مثلا نمره خوب گرفتن در مدرسه، رفتار عاقلانه و رعایت قوانین حاکم در منزل. اگر والدین توقعات منطقی داشته باشند، نوجوانان سعی در برآورده کردن آنها می کنند.

فرزندتان را آگاه کنید و خودتان هم همواره آگاه و مطلع باشید.

سال های نوجوانی معمولا زمان تجربه است و گاهی این تجربیات باعث رفتارهای پرخطر می شود. سعی نکنید از بحث در مورد مسائلی مثل استفاده از سیگار، مواد مخدر و... دوری کنید، بلکه قبل از این که فرزندتان سعی در تجربه آنها داشته باشد، مساله را برایش باز کنید و دوستانه برایش توضیح دهید تا زمانی که به سمت تجربه یکی از آنها کشیده می شود، بتواند جلوی خود را بگیرد.

دوستان فرزندتان را بشناسید و سعی کنید با والدین آنها هم آشنا شوید. دوستی والدین با هم می تواند محیط ایمنی را برای نوجوانان در ارتباط شان ایجاد کند.

علایم هشدار را بشناسید. بسیاری از تغییرات رفتاری در سنین بلوغ متداول است اما اگر خیلی طولانی شد، باید گوش به زنگ بود و آن را نشانه ای از یک مشکل دانست و حتی برای حل آن باید به متخصص مراجعه کرد. برخی از این نشانه ها عبارتند از:

زیاد شدن یا کم شدن بیش از حد وزن، مشکلات خواب، تغییرات سریع و جدی در شخصیت، تغییر ناگهانی در دوستان، شیطنت بیش از حد در مدرسه، افت نمرات درسی، صحبت در مورد خودکشی حتی به صورت جوک و شوخی، نشانه های استفاده از سیگار یا داروهای مخدر، مخالفت با قوانین موجود و مبارزه با آنها.

هر رفتار نامناسب دیگری هم که برای بیش از۶ هفته طول بکشد، می تواند نشانه ای از مشکلات زمینه ای باشد. شما می توانید توقع یکی دو درجه تغییر در فرزندتان را داشته باشید، اما اگر فرزند شما که همیشه شاگرد اول بوده ناگهان نمره تک بگیرد، این موضوع نگران کننده است و باید گوش به زنگ باشید. می توانید در این مواقع از پزشک، روانپزشک یا یک مشاور کمک بگیرید.

نظارت هوشمندانه

به استقلال فرزندتان احترام بگذارید. برخی والدین فکر می کنند که هر کاری فرزندشان می کند باید از آن مطلع شوند، اما برای این که فرزندتان به یک جوان خوب و سالم تبدیل شود، باید تا حدودی به او آزادی و استقلال بدهید. اگر نشانه های هشداردهنده را در او دیدید، آن گاه می توانید به خلوت او وارد شوید و مشکل او را رفع کنید.

اتاق فرزندتان یا مکالمات تلفنی او باید خصوصی باشد. نباید توقع داشته باشید که شما را از همه افکار و کارهایش آگاه کند. البته باید بدانید که او چه می کند و با چه کسی بیرون می رود و کجا می رود، اما لزومی به دانستن تمام جزییات نیست.

محدودیت معقولا نه

همواره از آنچه فرزندتان می بیند و می خواند آگاه باشید. از سایت های اینترنتی، کتاب ها، مجلات و برنامه هایی که تماشا می کند آگاه باشید. حتی می توانید برای او در استفاده از تلویزیون و کامپیوتر محدودیت زمانی قائل شوید. سعی کنید بفهمید که او از برنامه های تلویزیونی چه چیزی یاد می گیرد و در اینترنت با چه کسانی ارتباط دارد.

قوانین مناسب وضع کنید.مثلا زمان خواب مناسب برای یک نوجوان نباید مثل یک کودک باشد. برای مثال اگر او در زمان کودکی ساعت ۱۰ شب می خوابید، اکنون ۳۰/۱۰ را ساعت مناسب خواب او قرار دهید. او را مجبور نکنید که همواره همراه شما به همه جا بیاید. گاهی او را تنها بگذارید و به یاد بیاورید که خودتان هم در دوران بلوغتان دوست داشتید گاهی تنها باشید و با خانواده همه جا نمی رفتید!

بالاخره فرزند شما باید مراحل بلوغ و نوجوانی را طی کند و پس از آن تبدیل به نوجوانی مستقل و مسوولیت پذیر شود. پس همواره این شعار را به عنوان والدین یک نوجوان در نظر داشته باشید که «ما این دوران را با هم سپری می کنیم و با هم از آن خارج می شویم! با هم»! فرزند خود را درک کنید. به او کمک کنید تا این دوران را با موفقیت پشت سر بگذارد.