اسلام به مهمان‌نوازی اهمیت فراوانی داده است و مهمان را مایه آمرزش گناهان دانسته است، نبی مکرم اسلام(ص) در این رابطه فرمود:مهمان راهنمای بهشت است و نیز فرمود: مهمان به همراه روزی خود، وارد خانه می‌شود و هنگامی که از خانه میزبان خارج می‌شود، همه گناهان آن خانه را با خود می‌برد.

پیامبر اکرم(ص) روزی به یاران خود فرمود: هنگامی‌که خدا خیر و سعادت گروهی را بخواهد، برای آنان هدیه‌ای را می‌فرستد، گفتند: چه هدیه‌ای؟ فرمود: مهمان، که همراه روزی خود، وارد خانه می‌شود و به همراه گناهان اهل آن خانه، بیرون می‌رود، همچنین رسول خدا(ص) خانه بی‌مهمان را خانه بی‌فرشته
می‌دانست و فرمود: هر خانه‌ای که در آن مهمان وارد نشود، در آن خانه فرشتگان هم وارد نمی‌شوند.

هر کس میهمان را اکرام کند، هفتاد پیامبر را اکرام کرده و هر کس برای میهمان یک درهم خرج کند، چنان است که هزاران هزار دینار در راه خدا خرج کرده است.

 پیامبر(ص) فرمود: من به حاضران و غایبان امتم سفارش می‌کنم که دعوت مسلمان را بپذیرند؛ هرچند که با او پنج میل فاصله داشته باشند؛ چراکه پذیرش دعوت مسلمان بخشی از دین است؛ لذا ایشان دعوت مسلمان و نیز پذیرش دعوت، ولی عدم تناول از غذای میزبان را نوعی جفا می‌دانست.

روزی پیامبر(ص) به امام علی(ع) فرمود: هشت نفر اگر مورد اهانت واقع شدند نباید کسی جز خود را ملامت کنند، آن حضرت نخستین فرد از این هشت گروه را مهمان ناخوانده دانستند و همچنین فرمود: هرکس به مهمانی دعوت شود و او (بدون عذر و دلیل موجه) رد کند، خدا و رسول خدا(ص) را نافرمانی کرده و هرکس بدون دعوت برسر سفره‌ای وارد شود، همانند دزد وارد می‌شود و سرزنش شده خارج می‌شود.

در کتاب بهارالانوار، جلد ۱۶، صفحه ۲۳۶ نقل شده که: روزی یکی از اهالی مدینه، پیامبر(ص) و پنج نفر از یاران ایشان را برای صرف غذا دعوت کرده بود. وقتی به محل مهمانی رسیدند، حضرت به یکی از همراهان فرمود: اینان تو را دعوت نکرده‌اند؛ پس بنشین تا تو را به آن‌ها معرفی کنم و از آن‌ها اجازه ورود تو را نیز بگیرم؛ لذا این ماجرا اولاً دلسوزی و حیای آن حضرت را نشان می‌دهد؛ ثانیاً بیانگر آن است که مهمانی بدون دعوت مورد پسند آن حضرت نبوده است.

وظایف میزبان

میزبان باید بکوشد که در مهمانی تنها افراد ثروتمند را دعوت نکند؛ بلکه افراد نیازمند نیز در سفره انسان باشند، رسول خدا(ص) فرمود: بدترین
غذا، سوری است که در آن افراد سیر حاضر باشند ولی از افراد گرسنه دریغ شود.

میزبان نباید غذاهایی را که برای مهمانان حاضر می‌کند، کم و ناچیز بشمارد و به اصطلاح نباید بگوید این‌ها چیزی نیست و قابلی ندارد و...؛ چراکه چنین کاری کفران و تحقیر نعمت‌های الهی است. رسول خدا(ص) فرمود: در گناه‌کاری انسان همین بس که آنچه را که برای برادرانش حاضر می‌کند اندک شمارد و نیز در گناه‌کاری ایشان همین بس که آنچه را که برادرشان برای آن‌ها حاضر می‌کند اندک شمارند.

در مهمان‌داری باید از تکلف و زحمت بی‌جا دوری کرد، رسول خدا(ص) سفارش می‌کرد که برای مهمان‌نوازی به تکلف و زحمت بی‌جا نیفتید، امام علی(ع) در پاسخ به فردی که ایشان را به مهمانی دعوت کرده بود، فرمود: به شرطی می‌پذیرم که سه چیز را برایم تضمین کنی: از بیرون خانه چیزی نخری، هرچیز
در خانه‌داری برایم حاضر کنی و خانواده‌ات را به زحمت نیندازی و پس از آن‌که وی این سه شرط را پذیرفت، دعوتش را قبول کردند.

 پیامبر(ص) فرمود: هرکس که دوست دارد خدا و رسولش او را دوست داشته باشد، باید همراه با مهمانش غذا بخورد، همچنین شایسته است میزبان
تا می‌تواند به بهترین صورت و نیز با خوشرویی و محبت کامل از میهمانان پذیرایی کند و پیامبر(ص) در حدیث دیگری فرمود: یکی از حقوق میهمان این است که میزبان با او حرکت کرده و تا کنار در خانه بدرقه‌اش کند.

وظایف مهمان

رسول خدا(ص) در وصایای خود به ابوذرضمن تأکید به لزوم پرهیز از مهمانی افراد فاسق و اهل گناه فرمود: ای ابوذر جز با افراد مؤمن مصاحبت نکن و جز افراد متقی از غذایت نخورند و از غذای افراد فاسق پرهیز کن.

مهمان باید از به همراه آوردن کسانی که میزبان دعوتشان نکرده، بپرهیزد؛ میهمان غذایی را که برایش حاضر می‌شود، ناچیز و اندک نشمارد و به دیده حقارت به آن ننگرد؛ میهمان بیش از سه روز در خانه میزبان اقامت نکند، رسول خدا(ص) فرمود: میهمانی سه روز است و بیش از سه روز صدقه است و
مهمان وظیفه دارد که پس از سه روز از خانه میزبان برود.

شایسته است که میهمان ضمن رعایت دقیق وقت تعیین شده، در تعیین جای نشستن تابع نظر میزبان باشد؛ چراکه به تعبیر برخی از روایات، صاحب‌خانه بهتر می‌داند که چه جایی از خانه‌اش برای حفظ حرمت و پوشش خانواده او مناسب‌تر است.

تهیه و تنظیم:حجت الاسلام سید احمد میرعمادی، نماینده ولی‌ فقیه در استان لرستانو امام جمعه شهرستان خرم آباد