مطمئنا این خبر برای ما خوشحال کننده به نظر می‌رسد. با این حال ما هر روزه با سیلی از اطلاعات طرف هستیم که باعث می‌شود اطلاعات به صورت تکراری و پراکنده وارد مغز ما شوند. تکراری بودن اطلاعات اهمیت زیادی دارد ولی بیشتر این اطلاعات یا اشتباه هستند یا اداراک ما از آن‌ها اشتباه است.

برای اثبات این ادعا می‌توان اسفناج را مثال زد. تا سال‌های سال همه‌ی ما فکر می‌کردیم که اسفناج منبعی سرشار از آهن است و برای همین مادران به زور اسفناج پخته به بچه‌های خود می‌دادند. اما در حقیقت اسفناج منبع غنی آهن نیست. در طرف مقابل ما تنها از ۱۰ درصد از ظرفیت واقعی مغز خود استفاده می‌کنیم که عملا خوردن یا نخوردن اسفناج با اغراق‌هایی که در مورد آن شده بود در تناقض قرار دارد.

با وجود کامپییوتر و امروزه گوشی‌های هوشمند دسترسی ما به اخبار چندین برابر شده است. حالا تمامی ما می‌توانیم منبع یک خبر باشیم و روی محیط اطراف خود تاثیر بگذاریم. این اتفاق همیشه مثبت نیست.

دسترسی بیشتر به معنای درستی اطلاعات نیست

احتمالا با افزایش دسترسی به منابع خبری اطلاعات ما افزایش پیدا می‌کند و نسل آینده نسلی هوشمند خواهد بود. اما تحقیقات جدید دانشگاه ییل نشان می‌دهد که افراد دچار بدفهمی یا به عبارتی تصور غلط نسبت به دانش و میزان هوشمندی خود هستند.

ذهن ما آماده‌ی شنیدن اطلاعات غلط است. تحقیق سازمان جهانی اقتصاد نشان می‌دهد جریان دیجیتالی اطلاعات اشتباه، یکی از مخاطرات اصلی جامعه بشری در دهه‌های آینده به حساب می‌آید. تحقیقی بر روی ۵۰ سایت تغذیه انجام شده که بازگو کننده حقیقتی تلخ است. تنها ۳ وبسایت به دادن اطلاعات صحیح در مورد تغذیه‌ی درست و نادرست مشغول بودند و بقیه‌ی وبسایت‌ها تنها یکسری ویدیوی مربوط به روش‌های غلط لاغری را بازنشر می‌کردند. با این حال مردم نسبت به وقایع اطراف خود هوشیار هستند اما اطلاعات درستی از اطراف خود دریافت نمی‌کنند.

نتایج یک تحقیق دیگر در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد که اینترنت نقش پررنگی در ایجاد و دامن زدن بر تئوری‌های توطئه دارد. حتما دیده‌اید که  یک شایعه با چه سرعتی در فیس‌بوک و تلگرام پخش می‌شود. کاربران فضای مجازی همانقدر که پیگیر اخبار علمی و پیشرفت‌های دنیای علم و فناوری هستند به شایعات نیز اهمیت می‌دهند.

متاسفانه حجم اطلاعات در فضای مجازی به حدی زیادی است که تشخیص اخبار درست و غلط عملا کاری پیچیده به نظر می‌رسد. در جریان یک تحقیق علمی از شرکت‌کنندگان خواستند که به سوالاتی در مورد فیزیک، منطق و علوم مالی پاسخ دهند. افرادی که دانسته‌های خود را بر پایه‌ی اطلاعات غلط بنا نهاده بودند به بیشتر سوالات پاسخ غلط دادند. مشکل این دسته از افراد اعتماد به نفس بالا بود که فکر می‌کردند اطلاعات آن‌ها درست و جواب نهایی نیز صحیح است.

اما چگونه می‌توانیم اطلاعات درست و غلط را از هم تمیز دهیم؟

در مرحله‌ی اول تفکر اشتباهی را که اطلاعات غلط و درست از هم متمایز هستند را از خود دور کنید. درستی اطلاعات به راحتی قابل ارزیابی نیست. بنابراین اگر پیگیر ماجرای خاصی هستید از جست‌و‌جو در اینترنت شروع کنید ولی فقط در فضای اینترنت باقی نمانید، اینترنت جواب تمامی سوال‌های شما را ندارد. اگر فکر می‌کنید می‌توان به وسیله‌ی اطلاعات یک وبسایت خوددرمانی کرد اشتباه می‌کنید، هر پزشک هفت سال درس می‌خواند که جواب سوالات شما را بدهد.

در مرحله‌ی بعد طرز رفتار شایعه پراکنان را بشناسید. معمولا شایعات طوری طراحی می‌شوند که منطبق بر واقعیت‌های فضای واقعی باشند و حتی برای اثربخشی بیشتر از بعضی مستندات نیز استفاده می‌شود و در نهایت در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شوند. در نتیجه‌ی این طراحی فرد دچار خطا می‌شود و چون کاربران به دنبال منابع دیگر برای اثبات ادعای خبر نمی‌گردند، شایعات به سرعت منتشر می‌شود.

به دنبال دلایل باشید

مطالعات علمی نشان می‌دهند فرض خلاف یک ادعا یکی از بهترین‌ راه‌های رسیدن به درستی ادعا است. بنابراین می‌توان به جای قبول کردن یک شایعه به دنبال راه‌هایی برای نقض کردن آن بود.

اطلاعات غلط البته فقط مربوط به اینترنت نیست. به عنوان مثال جمله‌ای مشهور از مارک توین وجود دارد: "زیاد به کتاب‌های پزشکی اعتماد نکنید، شاید قسمتی از کتاب اشتباه چاپی داشته باشد و همان اشتباه شما را به کام مرگ بکشاند". تحقیقات جدید و ریشه‌یابی ظهور این جمله نشان می‌دهد که فیزیکدان آلمانی، مارکوس هرتز، این جمله را برای اولین بار گفته است.

با حضور اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هر یک از ما به منبعی برای انتشار خبر تبدیل شده‌ایم و حالا تشخیص اطلاعات درست و غلط پیچیده‌تر از قبل شده است. شاید راه درست این باشد که خود را از اطلاعات و دیدگاه‌های مختلف غنی و درستی هر کدام را بررسی کنیم، شاید هم بهتر باشد بر اساس منطق خود با اخبار روبه‌رو شویم.

نظر شما در مورد اطلاعات موجود در فضای اینترنت چیست؟ به اطلاعاتی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌‌شوند اعتماد می‌کنید و سریعا با دوست‌های خود به اشتراک می‌گذارید؟ نظرات خود را با دیگر کاربران تبیان مطرح کنید.