خانواده در جامعه و فرهنگ ما ایرانی ها، یک نقش بسزا و مهمی دارد که مردم کشور ما خلق و خوی زیادی با آن دارند. یک خانواده از یک گروه از مردم تشکیل شده است. خانواده با پیوند (ازدواج) یک زن با یک مرد تشکیل می‌شود و اعضای خانواده شامل همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر، پسر و دختر است.

همینطور اگر بخواهیم یک خانواده بزرگ تر را نام ببریم باید پدر بزرگ، مادر بزرگ، عمه، عمو، خاله، دایی، برادرزاده و خواهرزاده را به آن اضافه کرد. خانواده به‌عنوان یک واحد اجتماعی شناخته می‌شود.در اینجا می خواهیم شما را با خانواده به صورت کامل آشنا کنیم. تعریف خانواده، انواع آن، خانواده در قرآن، نقش و اهمیت خانواده و … از مطالبی هستند که در این تحقیق گردآوری شده اند.

خانواده عبارت است از تشکل کوچکی که در نتیجه هم زیستی یک عده از انسان ها به میان می آید و این تشکل کوچک به مثابه قسمتی از جامعه خویش شمرده می‌شود. این مجموعه کوچک عبارت است از پدر، مادر، کودک یا کودکان که همه بر اساس یک هدف مشترک که عبارت از منفعت زندگی مشترک، درد و غم مشترک و خلاصه تمامی مزایای زندگی مشترک، نیازمند یکجا زیستن بوده اند. همچنان اعضای این محیط مشترک را یک رشته نامرئی مهم و مقدس با هم پیوند داده است که به نام عاطفه و همخوانی یاد می‌شود.

خانه و خانواده مرکز یک کانون پاک و منزهی است که دو انسان از جنسیت های مختلف با رشته زرین و مقدس ازدواج، زندگی خود را به هم گره زده اند.آنها در چتر مستحکم وفا و صمیمیت با هم چون تن واحد نزدیک و محیط حیات مشترک خود را با به وجود آوردن فرزند یا فرزندان، بیش از پیش تقدس، گرمی و زیبایی بخشیده اند.

خانواده ایرانی این زیبایی مملو از لذت و گرمی می تواند دوام دار بوده و برای همیشه فروغ سعادت را درگوشه های پنهان و پیدای خانه شان گسترده باشد، ولی مشروط بر اینکه زن و شوهر هم عقیده بوده و نظریاتشان در ساختار یک زندگی با هم و مشترک یکی باشد و هر یک از مسئولیت ها، و وجایب خویش در قبال خانه و خانواده آگاهی کامل داشته و برای حفاظت از خوشی های خانوادۀ خویش آماده پذیرش زحمات و قربانی ها باشد.

در نتیجه ادامه زندگی دو انسان کامل و سالم، طبیعی است که کودکان متعددی پا به عرصه هستی می نهند و با گذشت زمان یکی پی دیگری بزرگ می شوند. واضح است که این کودکان شیرین هم از جملۀ افراد جامعه خویش به شمار می آیند که هر یک از این ها در زندگی آینده خویش امکان دارد بار دوش فامیل و جامعه و یا حامی منافع و مصالح آن باشد. اگر خدای ناخواسته فرزند خانواده به صورت یک عنصر مضر با کردار منفی در جامعه عرض اندام کند و باعث دردسر و ناراحتی ماحول و افراد دور و پیش و سایر اعضای اجتماع گردد، واضح است که نام و حیثیت فامیل هم به زمین می خورد و مردم هم تقصیر را به گردن پدر و مادر آن می اندازند و چنین اظهار عقیده می دارند که مادر و پدر نامبرده را مثل حیوان پرورده اند، نان داده اند و ادب نکرده اند، چون هیچ توجهی به تربیت سالم وی نکرده اند.

ولی اگر فرزند یک خانواده با خوی و خصلت نیک و انسانی مزین باشد، باز هم به نمایندگی از خانوادۀ خویش در متن جامعه از شهرت خوبی برخوردار می‌شود و افتخارات تربیت سالم وی نصیب والدین به‌ویژه مادر می‌گردد. چونکه با کسب تربیت و آموزش سالم توانسته است در راه ترقی و تعالی کشور و مردم مصدر خدمات ارزنده گردد.

اهمیت و ارزش خانواده به صنف یک نهاد اجتماعی بدون تردید یک مسئله است.اثرات روش های خانواده بالای روحیه کودکان و فعالیت های روزانه آنها و روابط ایشان با همسالان و اعضای دیگر فامیل به وضاحت ظاهر می‌شود. نقشی را که بزرگان فامیل در حضور کودکان اجرا می‌کنند تأثیرات آن در قسمت های مختلف زندگی آنها چون عرصه های فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی، عاطفی و نیز ساختار حیات انسانی آنها نمایان است.

خانواده ها در هر صورت و هر حالت در مقابل یکدیگر تعهداتی دارند، به‌ویژه در مقابل فرزندانشان ….

در تعریف خانواده در مجموع می توان گفت که ارائه تعریفی موجز از خانواده امری بغرنج و شاید غیر ممکن است، چرا که مجموعه پیچیده ای از انواع روابط و پدیده های مختلف است که در آن مناسبات جسمی، روانی، اقتصادی و اخلاقی در چارچوب یک نظام یا نهاد اجتماعی با یکدیگر گره خورده است، اما در همه تعاریف مواردی چون تأکید بر اساسی و بنیادی بودن خانواده، اینکه نهادی اولیه و نخستین بود و از یک یا چند زن که با یک یا چند مرد و احتمالاً کودک یا کودکانی چند تشکیل شده است، تکرار می شوند. همچنین در بیشتر تعاریف، مستقیم یا غیر مستقیم اشاره شده است که در خانواده روابط جنسی معینی وجود دارد که به صورت اجتناب ناپذیری مورد تأیید جامعه قرار گرفته و حقوق و تکالیف اعضای آن نسبت به یکدیگر مشخص و معین شده است. در یک جمع بندی می توان نتیجه گیری کرد که به خاطر دشوار و غیر ممکن بودن ارائه تعریفی جامع و موجز برای مفهوم خانواده، بسیاری از صاحب نظران به تعریف نوعی از انواع خانواده بسنده کرده اند.

عوامل تشکیل خانواده تأسیس و تشکیل خانواده منحیث یک پایۀ مستحکم اجتماعی در زندگانی انسانی به صفت یک اصل خیلی با ارزش و عمیق شناخته شده است. انسان به اقتضای فطرتش مجبور است که زندگی خود را در جامعه خویش تنظیم نماید و به خاطر اینکه جزئی از جامعه است و یا شمرده می‌شود به فکر تشکیل خانواده می افتد. همین که به این خواست خویش نایل آمد، به منظور بقای نسل بشری به تولید کودکان خود را مکلف می داند. به خاطر اینکه انسان ذاتاً مخلوق اجتماعی است، پس نمی تواند به تنهایی به حیات خویش سر و سامان دهد و به خوشبختی واقعی برسد. همان است که به مقتضای فطرت به ازدواج و زندگی مشترک دست می یابد.

او می خواهد که این حقیقت را اثبات رساند که انسان، چه زن و چه مرد، نمی تواند تنها با خودش در تشکیل بشری و پروسه توسعه آن سهم بگیرد، پس به همین دلیل ازدواج می‌کند و در ادامه و توسعه نسل بشر نقش خویش را ایفا می نماید. اعضای خانواده این یک امر واضح است که اعضای خانواده را پدر و مادر و فرزندان ایشان تشکیل می دهند.

مردم ما اکثر به صورت دسته جمعی هم زندگی می‌نمایند که این زندگی مشارکت آمیز در اطراف کشور، در روستاها قراء و قصیات بیشتر رواج دارد. و بزرگان فامیل تقریباً هیچ گاه از ته دل رضایت نمی دهند که اعضای فامیل از هم دور باشند، به‌ویژه قبول ندارند که پسر و نواسۀ شان جدا از چوکات حویلی آنها زیست نمایند. به طور مثال: بزرگ فامیل پدر محاسن سپید خانواده است که پنج پسر جوان و بالغ دارد، که همۀ شان یا دو سه تن شان متأهل و صاحب فرزند هم هستند. با وجودی که عروسان فامیل و تعدادی از فرزندان و کودکان با تمام وجود علاقه دارند که زندگی مستقلی را اختیار کنند، ولی پدر و مادر موی سپید به این نیاز آنها مخالف اند و هیچ گاه رضایت نمی دهند و جدایی از آنها اگر چه در یک منطقه هم باشد، برایشان غیر قابل تحمل است.

از سوی دیگر پابند عتعنات منطقه خویش هم هستند و استدلال می‌نمایند که: مردم فریه خواهند گفت که اینها مردمان بد گزاره اند و نمی توانند با هم سازش داشته باشند.

کارکردهای خانواده به اثر و نتیجه نهاد خانواده در جامعه، کارکرد خانواده می‌گویند. کارکرد خانواده در واقع خدمات مادی و غیر مادی است که این نهاد به افراد در زندگی اجتماعی می دهد. این خدمات به همراه تطور جوامع، دگرگونی می پذیرند و در عین حال مناسبات نزدیکی با فرهنگ و ارزش های همان جوامع دارند. افراد از طریق نهاد خانواده در راستای سازگاری با محیط خویش آماده می شوند و به انسجام و بقای جامعه کمک می‌کنند.

گستردگی و عمق این کارکردها به تناسب نوع جامعه متفاوت هستند. برخی از این کارکردها اساسی و جهان شمول هستند مانند تولید نسل، ارضای نظام مند نیازهای جنسی و تأمین معیشت و نیازهای اقتصادی افراد به‌ویژه کودکان. اما برخی کارکردها از درجه اهمیت کمتری برخوردارند، چون وظایف آموزشی، تفریحی و اموری که به سلامت فرزندان مربوط می شوند.

جامعه پذیری کودکان در معنای عام آن و نیز تثبیت شخصیت کودکان در فرآیند تدریجی رشد جسمانی نیز ازدیگر کارکردهای مهم خانواده است. جایگزین کردن اعضا، تنظیم روابط جنسی، جامعه پذیری، مراقبت و نگهداری از کودکان و سالمندان، تعیین جایگاه اجتماعی افراد، حمایت عاطفی از افراد، کارکردهای دینی و اقتصادی از دیگر آثار و نتایج محتمل و گریزناپذیر نهاد خانواده محسوب می شوند.

تهیه کننده: احمدرضا نعمت الهی، کارشناس امور عمومی و پشتیبانی فرهنگی اداره تبلیغات اسلامی شهرستان الیگودرز